آذربایجان و هویت ملی

توضیحات

 هویت ملی ایران که اسلام و دوستی اهل بیت علیهم السلام بخش بسیار مهمی از آن را تشکیل می‌دهد، از هنگام گسترش اسلام در ایران تاکنون در عرصه‌های گوناگون بروز و ظهور یافته که مهم‌ترین آن پیروزی انقلاب اسلامی و تثبیت و گسترش فرهنگ و نظام ارزشی ایرانی ـ اسلامی در ایران سرزمین پهناوز است.

آقای رحیم نیکبخت، پژوهشگر تاریخ و آذربایجان شناس و آذربایجان‌پژوه در کتاب آذربایجان و هویت ملی، مصداق‌های از این هویت ایرانی ـ اسلامی را که در خطه آذربایجان مجال بروز یافته و جلوه خاصی پیدا کرده معرفی و تحلیل نموده است. این کتاب که از 9 مقاله تشکیل شده است بر اساس موضوعه محوری تبیین مصادیق هویت ملی (اسلامی ـ ایرانی) در آذربایجان نوشته شده است.

در مقاله اول، زیر عنوان پیوندهای ایرانیان و اهل بیت (ع). از شهربانو مادر امام سجاد (ع) به عنوان نماد پیوند ایران و اسلام نام برده است.

در مقاله دوم، نویسنده زیر عنوان سفینه تبریز و رسمیت تشیع در ایران، پس از پرداختن به چگونگی رسمی شدن مذهب شیعه دوازده امامی در ایران و نقش شاه اسماعیل صفوی در این رویداد سترگ کتاب سفینه تبریز تألیف ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی را معرفی کرده و درباره اهمیت آن درباره زمینه آشنایی مردم با تشیع و گرایش عمومی مردم ‌آذربایجان به تشیع توضح داده است.

مقاله سوم، با عنوان آسیب‌شناسی هویت ملی در آستانه مشروطیت به روایت رساله نویافته از میرزا جهانگیرخان ناظم‌الملک، مختص معرفی ناظم‌الملک و رساله وی درباره چگونگی رهایی از سلطه بیگانه و بهبود اوضاع نابسامان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و بازگشت به اسلام و احیای هویت مذهبی است.

آقای نیکبخت پس از معرفی رساله ناظم‌الملک و سیر در آن، متن کامل رساله تصحیح و در 13 صفحه از کتاب چاپ کرده است.

انقلاب مشروطه آذربایجان، هویت ایرانی عنوان مقاله بعدی است که در آن به نهضت‌‌های پیش از مشروطه از جمله نهضت تنباکو و نهضت سال 1321 قمری اشاره شده و سپس موضوع‌های آذربایجان و نهضت مشروطه، نخستین لایحه مجلس، وکلای مجلس شورای ملی تبریز، قیام مردم تبریز و اعاده مشروطه، ستارخان سردار ملی ایران،‌‌ آذربایجان در اشغال روس‌ها و شاهسون‌‌ها در مقابل اشغالگران روس، تبیین شده‌اند و از آنها نتیجه‌گیری به عمل آمده است.

هویت ایرانی در ادبیات مرثیه‌ آذری، پنجمین مقاله این دفتر است که در آن مرثیه‌سرایی در آذربایجان و قالب‌ها و محتوای آن مورد کنکاش قرار گرفته است.

در مقاله بعدی، مرجعیت و هویت ملی در انقلاب اسلامی، بررسی شده و درباره علما و دفاع از هویت ملی به تفصیل بحث شده است.

در مقاله هفتم، انقلاب اسلامی در آذربایجان با دقت نوشته شده و این موضوعات مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند، شروع نهضت اسلامی، محرم سال 1342، اقنلاب اسلامی در سایر شهرها، جنبش دانشجویی تبریز، قیام 29 بهمن تبریز، شهادت آیت‌الله حاج مصطفی خمینی، تبریز در آستانه قیام 19 دی قم و حماسه‌آفرینی مردم تبریز.

در مقاله بعد زیر عنوان هویت ملی در جنبس دانشجویی تبریز، جنبش دانشجویی در تبریز به اختصار شرح داده شده است و درباره نهضت ملی نفت، هویت ملی و جنبش دانشجویی توضیح لازم آمده و و قایع مربوط به نهضت دانشجویی تبریز از کودتای 28 مرداد تا شروع نهضت اسلامی و غلبه جریان چپ بر جنبش دانشجویی تبریز در سال‌های 1346-1351 و سرانجام غلبه جریان مذهبی در جنبش دانشجویی تبریز کنکاش به عمل آمده است.

آخرین مقاله در این کتاب زیر عنوان قلمرو ایران به روایت نقشه عثمانی، اختصاص دارد به معرفی نقشه‌ای که حدود و ثغور ایران دوره صفوی را به روشنی نشان می‌دهد.