موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
یکی از مهمترین ابزارهای مشارکت سیاسی مردم و تحقق نظام «جمهوری اسلامی» عرصه انتخابات مختلف می باشد. همراهی مسئولین و مشارکت عموم مردم می تواند «جمهوری اسلامی»را در برابر تمامی توطئه ها بیمه و از آسیب ها و خطرات داخلی و خارجی مصون می دارد.
شکل گیری و سرانجام پیروزی انقلاب اسلامی در تشریک مساعی مردم و رهبری انقلابی اسلامی یعنی امام راحل به نتیجه رسید. سر آغاز حرکت رهبر انقلاب ایستادگی در برای استبداد و خودکامگی محمدرضا پهلوی بود. حرکت اسلامی حظرت امام بر سه اصل اساسی استقلال ـ آزادی جمهوری اسلامی ـ استوار بود. با اوجگیری انقلاب اسلامی در ایران خصوصاً بعد از راهپیمایی های عظیم تاسوعا و عاشورا و اربعین از یک سو و ناکام ماندن اقدامات محمدرضا پهلوی در مهار امواج اعتراضات مردمی ، محمد رضاپهلوی با انتخاب شاپور بختیار به عنوان نخست وزیر ایران را در ۲۶ دیماه ترک کرد. با خروج شاه ایران، امام خمینی برای بازگشت به ایران اعلام آمادگی کرد و در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ وارد میهن شد.[*]
امام خمینی در نخستین سخنرانی خود در بهشت زهرا با تاکید به همراهی و خواسته مردم ایران اعلام فرمودند که نظام جمهوری اسلامی را تاسیس خواهند کرد. و سپس فرمان تشکیل دولت موقت را صادر کردند که مهمترین وظیفه آن آماده کردن زمینه برای برگذاری رفراندوم و نظر خواهی از مردم تشکیل جمهوری اسلامی بود. با این که مردم ایران امام خمینی را به عنوان رهبر و زعیم و مرجع مبارز خود قبول داشتند با این حال ایشان تشکیل نظام جدید را به خواست عمومی و از طریق رای گیری موکول کردند و در ۱۲ فروردین با شرکت و رای مردم ایران، نظام مورد علاقه که جمهوری اسلامی ـ نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد ـ اعلام شد. بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی همواره در پیامها و سخنرانی ها در برابر نظام سلطنتی بر حکومتی تاکید داشت که بر احکام اسلام و رای مردم بنیان گذارده شده باشد.
اصطلاح «جمهوری اسلامی» را امام ابتدا در پاریس در توصیف نظام مطلوب و مورد نظر خود به کار برد. «جمهوریت» مورد نظر به همان معنای رایج یعنی مردمی بودن حکومت است. ایشان در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر چیستی حکومت در جمهوری اسلامی در تاریخ ۲۰ مهر ۵۷ می فرماید: «رژیم اسلامی و جمهوری اسلامی یک رژیمی است متکی بر آرای عمومی و رفراندوم عمومی» خواهدبود (۱)
بنابراین «جمهوریت» نظام به پذیرش حق مردم در انتخاب نوع نظام سیاسی و حاکمان اشاره داشته و شکل و قالب حکومت مورد نظر امام را تشکیل می دهد و در این نظام مردم به عنوان یکی از ارکان مشروعیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی تلقی می شوند به گونه ای که نظر و رای مردم فقط در مراحل اولیه تاسیس نظام شرط نبود بلکه جمهوری اسلامی به حضور دائمی و نظارت همیشگی آنها بر مسئولین مقید می باشد.
در کنار آن « اسلامیت » هم رکن مهم دیگر نظام مورد نظر امام است که بارها بر آن تاکید نمودند. و در واقع این رکن است که جمهوری اسلامی را از دموکراسی های غربی جدا می سازد. اسلام محتوا و ماهیت اصلی این نظام را تشکیل داده و ضوابط و احکام و مقررات اسلامی مبنای اصلی سیاستها و قوانین آن محسوب می شوند.
یکی از مهمترین ابزارهای مشارکت سیاسی مردم و تحقق نظام «جمهوری اسلامی» عرصه انتخابات مختلف می باشد . همراهی مسئولین و مشارکت عموم مردم می تواند «جمهوری اسلامی»را در برابر تمامی توطئه ها بیمه و از آسیب ها و خطرات داخلی و خارجی مصون می دارد.
بعد از نظرخواهی عمومی در مورد نظام سیاسی کشور، نخستین انتخابات نظام جمهوری اسلامی برای تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی برپا شد. مردم از طریق رای دادن نمایندگان خبره خود جهت حضور در مجلسی که قانون اساسی را تصویب کند را انتخاب کردند. با این که موصوبات این خبرگان قانون اساسی به اتکای رای مردم قانونی بود، رهبر انقلاب دستور دادند قانون اساسی تدوین شده ی نظام جمهوری اسلامی به رای گیری مردم گذاشته شود. با بررسی سیره عملی بنیانگذار جمهوری اسلامی پایبندی ایشان به اتکا و توجه به آرای مردمی ـ مردم سالاری و قانون مداری ـ بیش از پیش آشکار میگردد. بعد از ارتحال حضرت امام و در دوره زعامت آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی می توان تدام این سیره را مشاهده کرد. آیت الله خامنه ای در سه دهه گذشته همواره بر جنبه جمهوریت نظام اسلامی تأکید داشته و از مدافعان اصلی مردم سالاری و نتیجه انتخابات مردم بوده اند. به مناسبت سالگرد ایام الله ۱۵ خرداد بازخوانی فرازهایی از دیدگاه های رهبر فقید انقلاب اسلامی در موضوع انتخابات و نقش مردم حیات سیاسی نظام جمهوری اسلامی مورد باز خوانی قرار میگیرد:
- اهمیت انتخابات و نقش مردم
انتخابات تجلی حضور و مشارکت سیاسی مردم و عرصه تحقق اراده ملت برای تعیین سرنوشت خویش است از اینرو انتخابات دارای اهمیت و جایگاه بلندی است و مردم نقش بزرگی در ایفای این رسالت و تکلیف بزرگی بر دوش خواهند داشت. امام خمینی (ره) درباره اهمیت حضور و شرکت مردم در انتخابات می فرمایند:«این وظیفه ای است الهی وظیفه ای است ملی وظیفه ای است انسانی وظیفه ای است که ما باید به آن عمل بکنیم همه مان باید در انتخابات شرکت بکنیم.» (۲)
با توجه به این اهمیت و نقش حضور مردم در صحنه انتخابات است که باید همت و تلاش تمامی مسئولان دست اندرکاران کاندیداها و رسانه ها به این امر معطوف شود که با اقدامات سنجیده و تدابیر لازم و فضاسازی مناسب زمینه های حضور حداکثری مردم در انتخابات را فراهم ساخته تا موجب امید بیشتر دوستداران و ناامیدی و شکست دشمنان اسلام را فراهم نمایند.
- رعایت اخلاق اسلامی
انتخابات در نظام اسلامی دارای شرایط و آداب خاص خود می باشد به گونه ای که کاندیداها و طرفداران آنان نباید از هر شیوه ای برای موفقیت و دستیابی به اهداف خود استفاده کنند چرا که پذیرش مسئولیت ها در نظام اسلامی قبول رسالتی الهی و ملی برای تحقق آرمانهای اسلامی و خدمت به مردم است . بنابراین چارچوبها و ضوابط دینی اخلاقی اجتماعی و فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد و به هیچ عنوان نباید شخصیت حیثیت و آبروی افراد دستخوش تمایلات و خواسته ها و اغراض دنیایی دیگران قرار گیرد. امام خمینی (ره) خطاب به کاندیداها و طرفداران آنان بیان می دارند : «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامی ـ انسانی را در تبلیغ برای کاندیدای خود مراعات و از هرگونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک حرمت باشد خودداری نمایند .» (۳)
حضرت امام به مناسبت دیگری فرموده است:« معلوم نیست چرا عده ای برای رسیدن به پست و مقام و باصطلاح خدمت به مردم ! اینگونه بی مبالاتی نموده و حاضر می شوند هرگونه اتهام تهمت و ناسزا را به دیگران ببندند. « حیثیت و آبروی مومن در اسلام از بالاترین و والاترین مقام برخوردار است و هتک مومن چه رسد به مومن عالم از بزرگترین گناهان است و موجب سلب عدالت است. »(۴)
زیبنده نظام اسلامی نیست که کاندیداها و طرفداران آنان در شیوه های تبلیغاتی خود از هر روش و شیوه ای همچون کشورهای غربی برای تخریب چهره ها استفاده نموده تا از این طریق برای خود چهره ای بسازند. چه بسا این روش در آینده گریبان این افراد را نیز بگیرد.
امام خمینی (ره) در بیانات خود درباره تبلیغات انتخاباتی به نکته مهم و اساسی اشاره کرده و از هرگونه روشی که با شئون اسلام منافات داشته برحذر داشتند: «نصیحتی است از پدری پیر به تمامی نامزدهای مجلس شورای اسلامی که سعی کنند تبلیغات انتخاباتی شما در چارچوب تعالیم و اخلاق عالیه اسلام انجام شود و از کارهایی که با شئون اسلام منافات دارد جلوگیری گردد. باید توجه داشت که هدف از انتخابات در نهایت حفظ اسلام است. اگر در انتخابات حریم مسائل اسلام رعایت نشود چگونه منتخب حافظ اسلام می شود. باید سعی شود تا خدای ناکرده به کسی توهین نگردد . » (۵)
اگر واقعا هدف از پذیرش مسئولیت در نظام اسلامی حفظ اسلام و خدمت به مردم است تهمت و افترا و هتک حرمت و…. چرا ! مگر اینکه خدای ناکرده اغراض دیگری در کار باشد.
- انتخاب افراد متعهد
بنیانگذار جمهوری اسلامی در یکی از بیانات خود مردم را به انتخاب افراد متعهد و غیر منحرف فرا میخواند و می فرماید: «من متواضعانه از شما می خواهم که حتی الامکان در انتخاب اشخاص با هم موافقت نمایید و اشخاصی اسلامی متعهد غیرمنحرف از صراط مستقیم الهی در نظر بگیرید و سرنوشت اسلام و کشور خود را به دست کسانی دهید که به اسلام و جمهوری اسلام و قانون اساسی معتقد و نسبت به احکام نورانی الهی متعهد باشند و منفعت خود را بر مصلحت کشور مقدم ندارند.» (۶)
- انتخابات تجلی وحدت
انتخابات یکی از عرصه های تجلی وحدت و نمایش وحدت مردم است و باید تمامی تلاشها و اقدامات در این راستا صورت گیرد. متاسفانه گاهی در انتخابات وحدت ملی جامعه دچار آسیب شده و ضربات و خسارت های بزرگی را بر مردم و جامعه تحمیل می نماید در این زمینه اگر مسئولان کاندیداها طرفداران آنها رسانه ها و بویژه جناح ها و گروه های سیاسی روش معقول منطقی و در چارچوب اصول را در پیش گیرند. این اصل مهم نه تنها آسیب نمی بیند بلکه موجب وفاق ملی و وحدت و انسجام بیشتر جامعه می شود.این نکته مهم نباید مورد غفلت و یا احیانا شیطنت برخی قرار گیرد.
امام خمینی با توجه به وجود دو دیدگاه و دو تفکر در جامعه ضرورت وحدت و پرهیز از اختلاف را مورد تاکید قرار داده و فرمودند «البته دو تفکر هست باید هم باشد دو رای هست باید هم باشد سلیقه های مختلف باید باشد لکن سلیقه های مختلف اسباب این نمی شود که انسان با هم خوب نباشد… اگر در یک ملتی اختلاف سلیقه نباشد این ناقص است. اگر در یک مجلس اختلاف نباشد این مجلس ناقص است. اختلاف باید باشد اختلاف سلیقه اختلاف رای مباحثه جار و جنجال اینها باید باشد لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته بشویم دشمن هم باید دو دسته باشیم در عین حالی که اختلاف داریم دوست هم باشیم.» (۷)
بنابراین نباید رقابت های انتخاباتی زمینه ای را برای پراکندگی و اختلاف در جامعه و ملت را فراهم سازد. بویژه احزاب و جناح های سیاسی باید مواظب عوامل و دست های ناپاک باشند که در آنها رسوخ نکنند. «من احتمال می دهم که عوامل و دستهای ناپاکی بخواهند از رقابت های انتخاباتی در رسیدن به آرزوهای خود استفاده کنند و با طرح مسائل پوچ و بی معنا دل ها را از یکدیگر جدا سازند.» (۸)
از این رو بر همگان است که با هوشیاری و درایت کامل مواظب القائات وسوسه انگیزان و نفاق تفرقه افکنان و وحدت شکنان بوده و در راه اتحاد و همدلی تمامی نیروهای متعهد و دلسوز نظام حرکت نمایند و انتخابات را به عرصه اتحاد و انسجام ملت و جامعه تبدیل نمایند.
- منابع و ماخذ
۱ ـ صحیفه امام ج ۳ ص ۵۱۴
۲ ـ همان ج ۱۸ ص ۳۱۸
۳ ـ همان ج ۱۲ ص ۱۲
۴ ـ انتخابات در اندیشه امام خمینی (ره ) تبیان دفتر اول ص ۳۳۴
۵ ـ همان ص ۱۳۴
۶ ـ صحیفه امام ج ۱۲ ص ۴۹
۷ ـ همان ج ۲۱ ص ۴۷
۸ ـ همان ص ۴۷
[*] . برای اطلاع رک :
- طباطبایی، صادق، خاطرات سیاسی – اجتماعی دکتر صادق طباطبایی (دوره سه جلدی) تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۴
- طباطبایی، فاطمه اقلیم خاطرات(خاطرات دکتر فاطمه طباطبایی،همسر سید احمدخمینی) پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی،وابسته به موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی،۱۳۹۰
- خاطرات حجت الاسلام و المسلیمن علی اکبر ناطق نوری، توین مرتضی میردار، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۹۲
