خانه / یادداشت / خان‌های زیاداوغلی قاجار که بر بیگلربیگی قره‌باغ به مرکزیت گنجه حکومت کردند

خان‌های زیاداوغلی قاجار که بر بیگلربیگی قره‌باغ به مرکزیت گنجه حکومت کردند

قاری‌مش خضر، خضربیک قاجار[۱]

امت بیک زیاد اوغلی قاجار[۲] فرزند قاری‌مش خضر، خضربیک

۱ ـ شاهوردی سلطان زیاد اوغلی[۳] فرزند امت‌بیک

خلیل‌خان[۴] زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی سلطان

۲ ـ ابراهیم‌خان[۵] زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی‌سلطان

۳ ـ یوسف خلیفه[۶] زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی سلطان

۴ ـ محمدخان[۷] زیاد اوغلی قاجار فرزند خلیل‌خان

۵ ـ حسین‌خان[۸] فرزند خلیل‌خان

۶ ـ مرشدقلی‌خان[۹] زیاد اوغلی قاجار فرزند محمدخان

۷ ـ محمدقلی‌خان[۱۰] زیاد اوغلی قاجار فرزند محمدخان

۸ ـ مرتضی قلی‌خان[۱۱] زیاد اوغلی قاجار فرزند محمدخان

۹ ـ اقراخان‌خان[۱۲] فرزند مرتضی‌قلی‌خان زیاد اوغلی قاجار

۱۰ ـ اغورلوخان[۱۳] زیاد اوغلی قاجار

۱۱ ـ کلبعلی‌خان[۱۴] زیاد اوغلی قاجار

۱۲ ـ اغورلوخان[۱۵] زیاد اوغلی قاجار فرزند کلبعلی‌خان

۱۳ ـ حسنعلی‌خان[۱۶] زیاد اوغلی قاجار فرزند کلبعلی‌خان

۱۴ ـ شاهوردی‌خان[۱۷] زیاد اوغلی قاجار

۱۵ ـ محمدحسن‌خان[۱۸]

۱۶ ـ از سال ۱۱۹۵ تا ۱۱۹۷ گنجه در تصرف ابراهیم خلیل‌خان قره‌باغی بود.[۱۹]

۱۷ ـ حاج‌بگ[۲۰]

۱۸ ـ جوادخان زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی‌خان[۲۱]

 

۱ ـ قارمش خضر، خضربیک قاجار ـ در حدود سال ۹۰۰ هجری قمری از آناطولی و شامات به ایران آمده و در مسلک پیروان صفویه درآمد.

۲ ـ امت‌بیک زیاد اوغلی قاجار ـ فرزند قاری‌مش خضر، خضر بیک، مقارن سال ۹۰۷ هجری قمری به حضور شاه اسماعیل صفوی رسید و به لقب زیاد اوغلی نایل گردید.

۳ ـ شاهوردی سلطان زیاد اوغلی فرزند امت‌بیک، در دوران فرمانروائی شاه اسماعیل (۹۳۰ ـ ۹۰۷) مورد توجه شاه واقع شد و در تعلیم و پرورش او کوشید. او در زمان شاه طهماسب به رتبه ایالت قره‌باغ و بیگلربیگی ایل و اویماقات قاجار نائل آمد و از سال ۹۶۱ هجری قمری که بیگلربیگی قره‌باغ به مرکزیت گنجه تأسیس شد، تا سال ۹۷۱ هجری قمری که درگذشت، حاکم آنجا بود. هنرنمایی‌های جنگی او در متن کتاب آمده است.

۴ ـ خلیل‌خان زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی‌خان، در زمان بیگلربیگی پدرش در گنجه به حکومت استرآباد منصوب گردید و در سال ۹۷۷ هجری قمری در وقتی که از حکومت استرآباد، معزول شده بود، در نزاع با اسکندربیک افشار که درجه ایالت یافته بود، کشته شد.

۵ ـ ابراهیم‌خان زیاد اوغلی قاجار فرزند دیگر شاهوردی‌خان پس از فوت پدرش از سال ۹۷۱ هجری قمری تا سال ۹۸۳ به مدت ۱۲ سال حکومت کرد.

۶ ـ یوسف خلیفه زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی خان پس از فوت برادرش ابراهیم‌خان زیاد اوغلی قاجار به حکومت رسید و فقط تا سال ۹۸۴ حکومت قره‌باغ را داشت و همزمان با جلوس شاه اسماعیل دوم کشته شد. و پس از آن در زمان حکومت شاه اسماعیل دوم (۹۸۵ ـ ۹۸۴) و زمان فرمانروایی برادرش، شاه سلطان محمد (۹۹۶ ـ ۹۸۵) حکومت قره‌باغ در اختیار زیاد اوغلی‌ها نبود، و در این مدت امام‌قلی‌خان قاجار در آنجا به مدت ده سال حاکم بود، با شروع شاهنشاهی شاه عباس مجدداً زیاد اوغلی‌ها به حکومت قره‌باغ بازگشتند.

۱ ـ محمدخان زیاد اوغلی قاجار فرزند خلیل‌خان پس از جلوس شاه عباس در سال ۹۹۶ به بیگلربیگی قره‌باغ منصوب شد و تا سال ۱۰۲۴ هجری که در جنگ با گرجیان کشته شد در این سمت بود.

۲ ـ حسین‌خان زیاد اوغلی قاجار فرزند خلیل‌خان، در سال ۱۰۱۴ از طرف شاه عباس رسماً به عنوان بیگلربیگی قره‌باغ و پس از فتح قره‌باغ و گنجه در سال ۱۰۱۵ هجری حکومت قره‌باغ مجدداً به محمدخان زیاد اوغلی قاجار تفویض شد.

۳ ـ مرشدقلی‌خان فرزند محمدخان زیاد اوغلی پس از فوت پدرش به حکومت قره‌باغ می‌رسد و فقط چند سال حکومت می‌کند.

۴ ـ محمدقلی‌خان فرزند دیگر محمدخان زیاد اوغلی، پس از برادرش مرشدقلی‌خان به حکومت قره‌باغ می‌رسد، محمدقلی‌خان در سال (۱۰۳۷) (۱۶۲۸) عزل می‌گردد، ولی در زمان حکومت شاه صفی (۱۰۵۲ ـ ۱۰۳۸) (۱۶۴۲ ـ ۱۶۲۹) در سال ۱۰۴۱ مجدداً به بیگلربیگی قره‌باغ منصوب می‌شود. طبق آنچه در کتاب نظام ایالات در دوره صفوی نوشته رهُربُرن در صفحه۵۱ آمده، مشخص می‌گردد که حکومت محمدقلی‌خان تا پایان فرمانروائی شاه صفی (۱۰۵۲ ـ ۱۰۳۸) در قره‌باغ ادامه داشته و پس از آغاز دولت شاه عباس دوم نیز مجدداً در بیگلربیگی قره‌باغ حکومت داشته است. حکومت محمدقلی‌خان حداکثر تا سال ۱۰۵۶ هجری قمری طول کشیده، زیرا در هنگامی که در چهارمین سال پادشاهی شاه عباس دوم (۱۰۷۷ ـ ۱۰۵۲) یعنی ۱۰۵۶، محمد معصوم ابن خواجگی اصفهان به عنوان وزیر مأمور قره‌باغ می‌گردد، مرتضی‌قلی‌خان حاکم قره‌باغ بوده است و بنابراین به نظر می‌رسد، مرتضی‌قلی‌خان در ۱۰۵۶ به تازگی و پس از مرگ محمدقلی‌خان به حکومت منصوب شده باشد، محمد معصوم ابن خواجگی طبق آنچه در کتاب خلاصه السیر صفحه ۳۲۴ به تحریر آورده، از بیماری و مرگ محمدقلی‌خان خبر داده و می‌نویسد: «آخرالامر به جهت عرض مرضی که به وجود او فایز شد بود و به‌هیچ‌وجه علاج‌پذیر نبود دنیای فانی را وداع نموده به دارالبقا شتافتند.» (ن.ک به: محمد معصوم‌بیگ بن خواجگی اصفهانی، خلاصه‌السیر (تاریخ روزگار شاه صفی صفوی)، زیر نظر ایرج افشار، انتشارات علمی، چاپ اول، تابستان ۶۸، صص ۳۱۷ ـ ۳۲۵؛ و مقدمه کتاب مذکور به قلم ایرج افشار).

۱ ـ مرتضی‌قلی‌خان پسر محمدخان زیاد اوغلی پس از فوت محمدقلی‌خان برادر بزرگترش در زمان حکومت شاه عباس دوم (۱۰۷۷ ـ ۱۰۵۲) از حدود سال ۱۰۵۶ در قره‌باغ خود و پسرش حکومت داشتند.

۲ ـ اقراخان‌خان پسر مرتضی‌قلی‌خان که تا سال ۱۰۷۳ در قره‌باغ حاکم بود.

۳ ـ اغورلوخان زیاد اوغلی قاجار از توشقان‌ئیل ۱۰۷۳ و در اواخر پادشاهی شاه عباس دوم (۱۰۷۷ ـ ۱۰۵۲) (۱۶۶۶ ـ ۱۶۴۲) به بیگلربیگی قره‌باغ (به مرکزیت گنجه) منصوب گردید. در بعضی تواریخ از او به عنوان عموزاده مرتضی‌قلی‌خان یاد کرده‌اند و در بعضی نوشته‌ها، اغورلوخان را پسر محمدقلی‌خان زیاد اوغلی و برادرزاده مرتضی‌قلی‌خان دانسته‌اند که در متن کتاب به این موارد اشاره شده است.

۴ ـ کلبعلی‌خان زیاد اوغلی قاجار از سال ۱۱۰۶ در آغاز پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی (۱۱۳۵ ـ ۱۱۰۵) (۱۷۲۲ ـ ۱۶۶۴) به بیگلربیگی قره‌باغ تعیین می‌گردد.

۵ ـ اغورلوخان زیاد اوغلی قاجار فرزند کلبعلی‌خان در هنگام شاهنشاهی نادرشاه افشار و از سال ۱۱۴۸ به حکومت قره‌باغ تعیین می‌گردد، او در سال ۱۱۵۱ در جنگ با لزگیان کشته می‌شود.

۶ ـ حسنعلی‌خان زیاد اوغلی قاجار فرزند دیگر کلبعلی‌خان ابتدا در سال ۱۱۴۸ به ایالت بردع تعیین می‌گردد و در سال ۱۱۵۱ بعد از کشته شدن برادرش اغورلوخان به مقام بیگلربیگی قره‌باغ تعیین می‌گردد، او تا سال ۱۱۵۵ هجری و یا به روایتی تا (۱۱۵۶) حاکم گنجه بود و به قولی تا آخر حکومت نادرشاه افشار همچنان حاکم قره‌باغ بوده است.

۷ ـ شاهوردی‌خان زیاد اوغلی قاجار از سال ۱۱۶۰ هجری به حکومت گنجه رسید و به روایت بعضی تواریخ تا سال ۱۱۷۴ در حکومت گنجه و بیگلربیگی قره‌باغ برقرار بود. البته در پاره‌ای از تواریخ تا حدود سال ۱۱۷۹ هجری قمری از او به عنوان بیگلربیگی قره‌باغ نام برده شده است. به نظر می‌رسد شاهوردی‌خان فرزند اغورلوخان باشد، زیرا با توجه به اینکه جوادخان پسر شاهوردی‌خان اسم فرزند خود را اغورلوخان گذاشته، بنابراین با توجه به همان دلیل نام‌گذاری نوادگان به اسم اجدادشان، جوادخان، نام پسرش را به اسم پدربزرگش اغورلوخان گذاشته است.

۱ ـ محمدحسن‌خان پس از شاهوردی‌خان به حکومت رسید، منابعی که پایان حکومت شاهوردی‌خان را ۱۱۷۴ نوشته‌اند، دوره حکومت محمدحسن‌خان را از سال ۱۱۷۴ تا ۱۱۷۵ نوشته‌اند و در بعضی تواریخ نیز آمده که پس از شاهوردی‌خان، پسرش جوادخان به قدرت رسیده است.

۲ ـ در سال ۱۱۹۵ تا ۱۱۹۷ گنجه در تحت انقیاد ابراهیم‌خلیل‌خان جوانشیر بود.

۳ ـ پس از تسلط مجدد خاندان زیاد اوغلی بر گنجه که در سال ۱۱۹۸ قمری پیش آمد، حاجی‌بگ که نسبت او با حاکم پیشین مشخص نیست به حکومت رسید و تا سال ۱۲۰۰ حاکم گنجه بود.

۴ ـ جوادخان زیاد اوغلی قاجار فرزند شاهوردی‌خان زیاد اوغلی قاجار که از سال ۱۲۰۰ قمری و در دوره شاهنشاهی آقامحمدخان قاجار و اوایل شاهنشاهی فتحعلی‌شاه قاجار تا سال ۱۲۱۸ قمری حکمران گنجه بود و در این سال در هنگام یورش سپاهیان روس به شهر گنجه و در آغاز جنگ اول ایران و روس، به همراه فرزند ارشدش حسینقلی‌خان کشته شد. فرزند دیگر او اغورلوخان پس از پیروزی سپاه ایران بر قوای روس در آغاز جنگ دوم ایران و روس و در پی بازپس‌گیری گنجه توسط لشگریان ایران، به فرمان شاهزاده عباس‌میرزا نایب‌السلطنه به عنوان حاکم گنجه تعیین شد، ولی او فقط چند ماه حاکم گنجه بود، زیرا پس از شکست ایران از روسیه و عقد قرارداد ترکمن‌چای و تصرف مجدد گنجه وسیله قوای روسیه تزاری، برای همیشه به حکومت زیاد اوغلی‌ها در گنجه پایان داده شد.

درباره‌ی روابط عمومی موسسه تاریخ و فرهنگ دیار کهن

همچنین ببینید

ترویج ترکی قفقازی

از جمله جریان‌های که به صورت خزنده توسط عوامل برجسته‌ فرهنگی ـ‌ امنیتی شوروی هدایت …