سخنرانی دکتر محمد جعفر محمد زاده قسمت چهارم

نویسنده و پژوهشگر تاریخ زبان فارسی ماجرای دو عهدنامه گلستان و ترکمانچای را دارای دو بعد سیاسی و فرهنگی دانسته و در این خصوص گفت: منظور از نگاه فرهنگی این است که فرهنگ جدا شدنی نیست. ولو اینکه یک سرزمین از سرزمین و فرهنگی جدا شود. یکی از عواملی که باعث شده که این تصور غلط ایجاد شود و این جدایی به یک موضوع غیر واقعی تبدیل شود مسئله زبان است. بعضی چنین تبلیغ می‌کنند که چون مردم آن سوی رود ارس امروز با مردم ایران متفاوت و یا بخشی از مردم ایران اشتراک دارند، لذا حتما یکی هستند و باید به هم متصل شوند. در حالی که چنین نیست. اولا اینکه ریشه و سابقه تاریخی زبان در آذربایجان ایران و در آن سوی ارس که ما در گذشته به آن اران می‌گفتیم یک ریشه مشخص و از زبان‌های ایرانی و پهلوی در این منطقه حاکم بوده چه در این سوی ارس که زبان آذری که از زبان‌های پهلوی حاکم بوده و چه آن سوی ارس که ارانی بوده که از زبان‎ها و گویش‎های پهلوی و ایرانی بوده و این دو قوم از اقوام اصیل ایرانی هستند و نکته دوم اینکه زبان تفکیک و قومیت ایجاد نمی‌کند. اگر اینگونه باشد مردم آفریقا که عموما اروپایی زبان شدند را اروپایی به حساب بیاوریم در حالی که این مردم اروپایی نیستند و فقط زبانشان به زبان اروپایی تغییر کرده است. او در پایان به معرفی کتاب نزهت المجالس نوشته جمال خلیل شروانی پرداخت که ۳۰۰ شاعر پارسی‎سرای دو سوی ارس معرفی می‎کند.