موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
تاریخ ۲۹ نوامبر ۱۹۴۵
سفیرکبیر آمریکا در مسکو به موجب دستور وزیر امور خارجه یادداشتی به دولت اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۲۴ نوامبر راجع به وضعیت ایران تسلیم نمود. پیشنهاد تخلیه کلیه نیروهای بیگانه از ایران که در این یادداشت ذکر شده به دولت بریتانیا نیز مخابره شده است.
متن کامل یاداشت آمریکا به شوروی به قرار زیر است:
دولت ایران به دولت ایالات متحده آمریکا اطلاع داده است که در نواحی شمالی ایران، نیروی شوروی قرار گرفته قیام‌های مسلحانه‌ای به وقوع پیوسته است و دولت ایران دستور داده است قسمتی از نیروهای مسلح وی به منظور تجدید استقرار‌امنیت داخلی و قدرت دولت وارد آن نواحی شود و فرماندهان نظامی شوروی اجازه نداده‌اند قوای مزبور به حرکت خود ادامه دهد. در نتیجه دولت ایران قادر نبوده است مسئولیتی که برای نگاهداری صلح و آرامش در خاک ایران برعهده دارد، انجام دهد.
بایستی به خاطر آورد که در اوایل ماه دسامبر ۱۹۴۳ مارشال استالین، نخست‌وزیر و چرچیل و پرزیدنت روزولت اعلامیه‌ای در تهران امضاء نمودند و در آن اظهار داشتند که دولت‌های آنها با دولت ایران در حفظ استقلال و حاکمیت و تمامیت ارضی ایران اتفاق نظر دارند.
این دولت کاملاً اطمینان دارد که دولت‌های شوروی و بریتانیای کبیر و ایالات متحده آمریکا علاقه دارند که با کمال دقت طبق مواثیق مندرجه در این اعلامیه رفتار نمایند. به عقیده دولت آمریکا انجام این قول و تعهد مستلزم این است که دولت ایران بتواند برای حفظ اقتدار خود و برای استقرار امنیت داخلی، کمال آزادی، بدون مداخله مقامات نظامی یا کشورهای شوروی، انگلستان یا آمریکا، نیروهای مسلح خود را به طوری که لازم می‌داند در ایران به حرکت آورد.
دولت ایالات متحده آمریکا چنین استنباط می‌کند که هر یک از فرماندهان شوروی که از حرکت آزادانه نیروهای ایرانی جلوگیری نموده باشند ممکن است بدون تصویب دولت شوروی اقدام کرده باشند. چنانچه فرماندهان شوروی در این خصوص بدون دستور اقدام نموده‌اند، چنین تصور می‌شود که دولت شوروی تعلیماتی بر وفق اعلامیه مذکور برای آنها صادر نمایند.
بدین صورت وضعیتی که فعلاً ایجاد شده است دولت آمریکا را متقاعد ساخته است که منافع مشترک بیم این است که نیروهای شوروی و انگلیس و آمریکایی بی‌درنگ ایران را تخلیه نمایند. اما وقتی که یکی از این نیروها در خاک یک دولت دوست باقی باشد حوادث و سوءتفاهمات ممکن است واقع شود. دولت ایالات متحده آمریکا تاکنون نیروهای خود را در ایران در طی سال جاری از حداکثر از ۲۸۰۰۰ تن به کمتر از ۶۰۰۰ نفر تقلیل داده و فعلاً در ایران نیروی جنگی آمریکایی موجود نیست و آنهایی که در ایران مانده‌اند به کارهای تصفیه و فروش لوازم جنگی و بعضی نقل و انتقالات مهم مربوط به انحلال تجهیزات قشونی اشتغال دارند. با اینکه مشخصه فردی این نیروها باعث ناراحتی قابل ملاحظه‌ای برای این دولت خواهد بود، معهذا تعلیماتی به مقامات نظامی آمریکایی مقیم ایران صادر می‌گردد که اقداماتی فوری به عمل آورند که کلیه نیروهای آمریکایی تا اول ژانویه ۱۹۴۶ کاملاً ایران را تخلیه نمایند. دولت آمریکا پیشنهاد می‌نماید که دولت‌های انگلیس و شوروی تعلیمات مشابهی برای فرماندهان خود صادر و ترتیب فوری برای تخلیه کامل ایران از کلیه نیروهای خارجی تا اول ژانویه ۱۹۴۶ داده شود. اقدامات فوری برای تخلیه ایران هرگونه تردیدی راجع به مقاصد سه دولت درباره انجام تعهدات خود برطرف خواهد نمود و با دادن این پیشنهاد دولت آمریکا آگاه است که هیچ‌گونه تعهدی که نیروهای مزبور را مجبور کند که تا قبل از دوم مارس ۱۹۴۶ ایران را تخلیه نمایند. در این زمینه دولت آمریکا معتقد است که اقدامات فوری برای تخلیه ایران از این نیروها تا تاریخ اول ژانویه نه‌تنها سوءتفاهمات احتمالی را مرتفع خواهد ساخت بلکه این حق‌شناسی به پاس خدمت و کمک‌های قابل ملاحظه‌ای خواهد بود که ایران با حسن شهرت و مقامی که به رسمیت یکی از اعضای ملل متفق دارا می‌باشد در دوران جنگ مشترک به عمل آورده است.
ملت‌هایی مانند ایران در کنفرانس ملل متفق سانفرانسیسکو تشویق شدند که در برابر مقاصد دوستانه و حسن‌نیت اعضای دائمی شورای‌امنیت اعتماد کاری داشته باشند. دولت ایالات متحده آمریکا اطمینان دارد که اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیای کبیر نیز کمتر از ایالات متحده آمریکا بی‌علاقه نیستند که در رفتارشان با ملل مانند ایران چنین رویه‌ای پیش بگیرند و ثابت نمایند که اعتماد این ملل درباره اعضای دائمی شورای‌امنیت بیجا نبوده است.
یادداشت مشابهی به دولت انگلیس نیز داده شود.
