نقشه راه آموزش زبان های مادری در ایران

در دهه گذشته اصل ۱۵ قانون اساسی به عنوان سندی حقوقی در زمینه آموزش زبان‌های محلی و قومی مورد توجه برخی محافل سیاسی و تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و یا گروهی از فعالین قوم گرا و نیز گروهی از اهالی فرهنگ و ادب در گوشه و کنار کشور بوده­ است. در اصل ۱۵ قانون اساسی از آزاد بودن استفاده از زبان‌های محلی و قومی در رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس سخن گفته شده است. مقصود و مراد قانون‌نویسان در مجلس خبرگان قانون اساسی از گنجاندن این مفاهیم در اصل ۱۵ (اصل ۲۱ پیش‌نویس) را چگونه می‌توان تشریح کرد؟ آیا از این بخش قانون اساسی «استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏ های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است» مشخص است که مقصود از زبان‌های محلی و زبان‌های قومی چیست؟ آیا در کشور تعریفی استاندارد از زبان­های محلی صورت گرفته است؟ زبان محلی به چه معنا است؟ مراد قانون‌‌نویسان از زبان‌های قومی چه بوده­است؟ تدریس ادبیات چه زبان‌هایی مدنظر قانون اساسی است؟ آیا از مفاد اصل ۱۵ قانون اساسی، آموزش زبان‌های قومی، به معنای آموزش زبان‌های کردی و آذری و بلوچی به عنوان یکی از وظایف وزارت آموزش و پرورش، درک می‌شود؟ آیا این آموزش اجباری است؟ آزاد است؟ آزاد بودن به چه معنایی مدنظر است؟ در مناطق چند قومی و چند زبانه برای آموزش ادبیات زبان های قومی چه سیاستی در پیش گرفته شود؟در چه پایه هایی و چه مقاطعی این اصل می­تواند اجرایی شود؟ چه مخاطرات و آسیب­هایی از قِبَل ورود بدون کار مطالعاتی و کارشناسی به بحث زبان­های محلی  متوجه منافع ملی و همبستگی ملی است؟ در مقاله پیش رو ملاحظات، ابهام ها، چالش­ها، ملزومات و پیش شرط­های ورود به بحث زبان های محلی و آموزش ادبیات زبان های محلی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.

واژگان کلیدی: اصل ۱۵ قانون اساسی، ادبیات محلی، آموزش زبان­های مادری، سیاست گذاری، آسیب­ها، چالش­ها