موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
| آن که دائم هوس سوختن ما می‌کرد کاش می‌آمد و از دور تماشا می‌کرد |
اشغالگران روس پس از مصلوب کردن مردان آزاده وطن، پیکرهای مطهر آنها را تا ۲۷ ساعت بر چوبه دار رها کردند و بعد از این مدت، پیکر شهید ثق‍ه‌الاسلام و دیگران را از دار پایین آوردند و به روی خاک انداختند. اقوام و خویشاوندان از ترس سالدات‌های روس جرأت نکردند بروند و جنازه‌های عزیزان خود را از آن دژخیمان تحویل بگیرند و به خاک بسپارند.
ملازم خاص شهید می‌نویسد: «بعد از به شهادت رسیدن مظلومانه شهید ثقـ‍ه‌الاسلام، هیچ کس اظهار کیفیت به اهل و عیال شهید مرحوم و جرأت بیان نداشت تا اینکه محرمانه مکتوبی به حضرت آقامیرزا محمودآقا رسید که تا دو ساعت دیگر خانه‌های آن مرحوم را غارت و خراب خواهند کرد به هر نحو است خودتان را از آنجا خلاص کنید».
برادر شهید ثق‍ه‌الاسلام در «سوانح عمری» می‌نویسد: «روز یازدهم نزدیک غروب چند نفر از دوستان ایشان جان خود را در طبق اخلاص نهاده و جنازه آن مرحوم را به سیدحمزه آوردند. بعد از غسل و کفن نماز را مرحوم حاج‌شیخ محمدآقا سرخابی خویی شبانه خوانده و در مقبره عزیزخان سردار به طور امانت گذاشتند».
معلوم نیست چه حکمی در تقدیر اغلب انسان‌های بزرگ و مقدس نهفته است که پیکر خاکی آنها، شبانه دور از چشم مغرضین به خاک سپرده می‌شود.
اسداللـه ضمیری که از ملازمین همیشه این خانواده جلیل‌القدر بود در یادداشت‌های خود با تأسف بسیار از این روز تلخ چنین یاد می‌کند.. «از ترس روس‌ها کسی از یگانه و بیگانه در [دفن شهید] با ما مساعدت نکرد و دو ساعت از شب گذشته غسال از غسل و کفن فارغ، چاکر با هفت نفر دیگر در مسجد مقبره مرحوم عزیزخان سردار طاب ثراه اقتدا به حاج شیخ محمدآقا که از مشهورترین ائمه جماعت وقت است نماز میت اداء کردیم. بعد از نصف‌شب چهارشنبه ۱۲ ماه محرم دفن آن بزرگوار سراً به عمل آمد». (یادداشت‌های میرزااسداللـه ضمیری به کوشش دکتر سیروس برادران شکوهی، ص ۸۰)
پیکر مطهر و رنج‌کشیده شهید ثق‍ه‌الاسلام اینک در مقبره‌الشعرای تبریز در آستانه جوار حرم حضرت سیدحمزه زیارتگاه احرار و اخیار است… .
وسایل شخصی‌اش در موزه آذربایجان تبریز نگهداری می‌شود و امروز در سربازخانه دولتی تبریز که روزی چوبه دار، فاضل‌ترین مرد ایران بر آن برپا شده بود، کتابخانه‌ای مجهز به نام کتابخانه تربیت و دانشسرای راهنمایی در آن تأسیس شده است.
بی‌شک از مدد نفس‌های پاکیزه شهیدان عاشورای ثانی، ۱۳۳۰ ق، این خاک بلادیده، عبیرآمیز شده است و نه‌تنها تبریز بلکه ایران باید به داشتن فرزند دلیری چون شهید ثق‍ه‌الاسلام به خود ببالد.
