موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
فراز و نشیب فرقه دمکرات آذربایجان از آغاز تأسیس به دستور استالین، تا سقوط آن به فرمان رهبر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از تأسف‌آورترین، عبرت‌آموزترین، خفت‌بارترین وقایع پیدایی و فرجام احزاب و جریان‌های استعماری در تاریخ معاصر ایران است. آنچه در ادامه می‌آید، شناختی کلی و سیری از روند انحطاط و انحراف جریان چپ وابسته به اتحاد شوروی است.
| سال ۱۳۲۴ | |
| ۱۸/۲/۱۳۲۴ | تسلیم بدون قید و شرط آلمان |
| ۲۲/۶/۱۳۲۴ | درخواست ایران درباره تخلیه خاک ایران |
| ۶/۸/۱۳۲۴ | اعتراض ایران به مداخله مأموران و نظامیان شوروی در کار ایران و پدید‌آوردن زمینه پیدایی فرقه دمکرات |
| ۲۱/۹/۱۳۲۴ | تشکیل مجلس ملی آذربایجان و اعلام حکومت فرقه دمکرات آذربایجان با کمک شوروی |
| ۲۴/۹/۱۳۲۴ | رادیو مسکو، تولد حکومت خودمختار فرقه دمکرات در آذربایجان و زمینه‌های حکومت خودمختار حزب دمکرات کردستان در مهاباد را تبریک گفت. |
| ۲۵/۹/۱۳۲۴ | نشست ویژه شورای وزیران سه قدرت متجاوز شوروی، آمریکا و انگلیس |
| ۲۹/۹/۱۳۲۴ | روزنامه‌های شوروی درباره دو منطقه ترکیه و حکومت ملی در آن کشور مباحثی مطرح نمود. |
| ۲۰/۱۰/۱۳۲۴ | نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شهر لندن برپا گردید. |
| ۲۷/۱۰/۱۳۲۴ | نشست نخستین شورای امنیت سازمان ملل متحد در شهر لندن |
| ۲۹/۱۰/۱۳۲۴ | شوروی در سطح جهانی به خاطر حمایت از فرقه دمکرات به دخالت در امور داخلی ایران متهم شد. |
| ۴/۱۱/۱۳۲۴ | دولت شوروی ادعای ایران در مورد دخالت در امور داخلی این کشور را رد کرد! |
| ۸/۱۱/۱۳۲۴ | رئیس هیئت نمایندگی ایران شکایت ایران را از شوروی به شورای‌امنیت ارائه کرد. |
| ۱۰/۱۱/۱۳۲۴ | اتحاد شوروی آن را رد نمود. |
| ۲۰/۱۱/۱۳۲۴ | استالین برنامه پنج‌ساله چهارم شوروی را اعلام کرد. این برنامه بیشتر به تسلیحات پرداخته بود. |
| ۳۰/۱۱/۱۳۲۴ | با هدایت و پشتیبانی آمریکا ـ انگلیس قوام‌السلطنه، نخست‌وزیر ایران، برای گفتگو با استالین وارد مسکو شد. |
| ۱۰/۱۲/۱۳۲۴ | رادیو مسکو اعلام کرد که تخلیه نیروهای شوروی از بخش‌هایی از ایران ممکن است در روزهای آینده آغاز شود. اما بقیه نیروها تا زمانی که وضعیت روشن شود، باقی می‌مانند. |
| ۱۲/۱۲/۱۳۲۴ | ایران به باقی‌ماندن نیروهای شوروی در ایران اعتراض نمود. |
| ۱۶/۱۲/۱۳۲۴ | توافق قوام و استالین ـ تعهدات قوام به شوروی |
| ۱۶/۱۲/۱۳۲۴ | بازگشت قوام‌السلطنه از مسکو |
| ۱۷/۱۲/۱۳۲۴ | دوره مجلس چهاردهم به پایان رسید.
|
| سال ۱۳۲۵ | |
| ۲/۳/۱۳۲۵ | رادیو مسکو اعلام کرد که همه نیروهای شوروی از آذربایجان خارج شده‌اند. |
| ۶/۳/۱۳۲۵ | به دستور اتحاد شوروی فرقه دمکرات آذربایجان با دولت ایران مذاکره کردند. |
| ۱۰/۵/۱۳۲۵ | تشکیل کابینه جدید قوام ـ ورود سه وزیر حزب توده در هیئت دولت پس از توافق قوام ـ استالین |
| ۳۱/۶/۱۳۲۵ | با تحریک انگلیس‌ها در جنوب ایران شورش‌هایی با عناوین عشایر جنوب پدید‌امد. |
| ۲۷/۷/۱۳۲۵ | تشکیل کابینه جدید قوام بدون حضور وزیران حزب توده! و خروج توده‌ای‌ها از دولت قوام |
| ۲/۸/۱۳۲۵ | شرکت قوام برای نظارت بر انتخابات |
| ۳/۹/۱۳۲۵ | به دستور نخست‌وزیر ایران نیروهای ارتش راهی آذربایجان شدند تا جایگزین نیروهای نظامی حکومت فرقه شوند. |
| ۱۹/۹/۱۳۲۵ | نیروهای ارتش کاملاً بر آذربایجان و کردستان مسلط شدند. |
| ۲۱/۹/۱۳۲۵ | به دستور شوروی‌ها سران فرقه دمکرات آذربایجان و برخی از اعضای آن از ایران خارج و به شوروی پناهنده شدند. |
| ۲۱/۹/۱۳۲۵ | دستگیری عده‌ای از اعضای فرقه که در ایران باقی مانده بودند. |
| ۲۲/۹/۱۳۲۵ | ـ گشوده شدن مرزهای شوروی روی مهاجران عادی هواداران فرقه دمکرات
ـ ورود موج گسترده پناهندگان فرقه به سرحدات شوروی. طبق آمار موجود طی ۱۰ روزی که مرز شوروی باز بوده بین ۲۵ تا ۳۰ هزار نفر از هواداران فرقه وارد خاک شوروی شده‌اند. ـ آغاز زندگی سراسر رنج، مصیبت، تحقیر و ذلت‌بار پناهندگان فرقه در اتحاد جماهیر شوروی |
