نقش آذربایجان در نهضت مشروطه و سهم آن در سیر نوسازی کشور در قرن بیستم، بیشتر بیانگر حرکتی است در جهت یگانگی ملی تا خودمختاری محلی. فعالیت‌ها و مبارزات شیخ محمد خیابانی و یارانش بیشتر مبین خواست آنها برای اعاده‌ مشروطه بود تا طرح نوعی خودمختاری! و طرح جدایی تهدیدی بود برای تحت فشار قرار دادن تهران نه هدف غایی. …

دکتر علی درازی رهبران فرقه دمکرات آذربایجان حرکت خود را ادامه حرکت جنبش مشروطیت می‌دانستند که جهت رهایی از ظلم و استبداد داخلی آزادی‌خواهان صدر مشروطیت وارد میدان مبارزه شدند و پوزه استبداد داخلی به رهبری محمدعلی‌شاه را به خاک مالیدند و حامی اصلی او که روسیه تزاری بود را برای بار دیگر شکست دادند، درحالی‌که در مقابل آزادیخواهان مشروطیت …

محمدامین رسول­ زاده در سال ۱۸۸۴م/ ۱۲۶۲خ در روستای نوخانی باکو از پدری روحانی به دنیا آمد. خانواده او از اعیان ایرانی بودند (شاکری، ۱۳۸۴، ص ۳۱۵). پدرش حاجی ملا اکبر نام داشت و رسول­ زاده تحصیلات خود را نزد او آغاز و سپس در مدرسه روس ـ مسلمان (تاتار) و نیز در هنرستان فنی باکو دنبال نمود (رسول ­زاده، …