خانه / اخبار موسسه / معرفی کتاب : جغرافیای تاریخی آذربایجان

معرفی کتاب : جغرافیای تاریخی آذربایجان

با توجه به تعاریف گوناگونی که از دانش بین رشته­ای جغرافیای تاریخی ارائه شده است، می­توان به گونه­ای ساده تر گفت:  جغرافیای تاریخی دانشی است که تاثیر محیط جغرافیایی بر رویدادهای تاریخی را نشان می دهد و از طریق آن می توان منطقه  خاصی را در گذشته تاریخی اش بررسی کرد و تاثیر محیط را بر رخدادهای تاریخی و دستاوردهای بشری مورد کاوش قرار داد.

  سرزمین آذربایجان به عنوان بخش مهم و حیاتی در تاریخ سرشار ازفرازو نشیب خود همواره نقشی مهم وچشمگیر درتحولات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ایران داشته است. بنا بر سنگ نبشه ها و دیگر منابع تاریخی، بخشی از سرزمین ماد بزرگ بود و در واپسین سال های فرمانروایی هخامنشیان، آتروپات ساتراپ یا فرمانروای آنجا در برابر یورش اسکندر مقدونی ایستاد و از تسخیر آن به دست بیگانه جلوگیری کرد و خود حکومت مستقلی در آنجا برپا نمود که دست کم چهار سده پابرجا ماند و بدین سبب این منطقه به آتروپاتگان خوانده شد.  تدریج براثر گذشت زمان این نام دگر شد و سرانجام به آذربایجان موسوم گردید.

در باره حدود و مرزهای آذربایجان  نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد و بعضی حدود آن را از جنوب کوه­های قفقاز تاسرزمین کاسسی­ها ( کرمانشاه و لرستان کنونی) ذکر کرده اند و برخی براین باورند که این سرزمین، آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان و بخش­هایی از جمهوری ارمنستان را در بر گرفته بود.

  رویکرد این گروه در اطلاق نام آذربایجان بر این مناطق به سبب هم سانی­های فرهنگی مردمان این سرزمین­ها و تعلق سیاسی قلمروآنها به ایران بود که در پی جنگ­های ایران و روس میان بخش­هایی از این منطقه جدایی افتاد. با این همه، گروه دیگری از مورخان و جغرافی دانان، منطقه آذربایجان را فقط شامل آذربایجان ایران امروزی می­دانند و اطلاق این نام بر جمهوری  آذربایجان را که در گذشته اران یاآلبانیا نام داشت، نادرست می­خوانند.

  این موضوع ها  و مطالب مربوط به آذربایجان را آقای دکترداود قاسم پور با استناد بر منابع معتبر و رویکرد دانشنامه نویسی مطالعه وبررسی کرده و نتیجه پژوهش خود را در کتاب جغرافیای تاریخی آذربایجان آورده است.

این کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش اول زیر عنوان “جغرافیای طبیعی و سرزمینی آذربایجان” سه فصل  را در بر گرفته است. در فصل اول “وجه تسمیه آذربایجان” به صورت مفصل مورد کنکاش قرار گرفته  و در فصل دوم “جغرافیای سرزمینی آذربایجان” در دوره باستان و پس از اسلام ودوره معاصر تحقیق و بررسی شده است. فصل سوم به “جغرافیای طبیعی آذربایجان” اختصاص یافته است و درآن ژئومورفولوژی آذربایجان توضیح داده شده و کوه­ها و برجستگی­های طبیعی، رودها و منابع آبی و حوضه­های آبی دریاچه ارومیه ودریای حزر معرفی شده­اند ومطالبی برای آشنایی خواننده با آب و هوای منطقه درج شده است.

  بخش دوم زیر عنوان” تاریخ آدربایجان” این شش فصل را دربرگرفته است: آذربایجان در دوران پیش از اسلام، آذربایجان در قرون نخستین اسلامی، آذربایجان درقرون میانه، آذربایجان درعصرصفوی و افشار، آذربایجان در دوره قاجار و آذربایجان در دوره پهلوی.

این کتاب افزون بریادداشت دبیرمجموعه و مقدمه مولف، دارای چهار نقشه و نمایه اشخاص و اماکن می باشد.

کتاب جغرافیای تاریخی آذربایجان گذشته از آگاهی های فراوانی که در حوزه جغرافیای تاریخی در اختیار خواننده می­گذارد، گونه­ای دیگر از تاریخ نویسی موسوم به تاریخ محلی است که محور اصلی آن بر خلاف دیگر گونه­های تاریخ نویسی از جمله تاریخ عمومی، تک نگاری در باره مکانی خاص است که اطلاعات فراوان و با ارزشی درباره سیاست و اقتصاد و فرهنگ و زندگی اجتماعی مردمان یک ناحیه خاص ارائه می­دهد. در حقیقت این نوع تاریخ نویسی نوعی اقلیم شناسی است که خوشبختانه در سال­های اخیر برجستگی ویژه­ای یافته و خود از منابع و مآخذ مهم به شمار می­رود.

درباره‌ی abbasi

همچنین ببینید

چکیده مقالات همایش اصل ۱۵ قانون اساسی راهبردها و برداشت­ ها منتشر شد.

همزمان با  برگزاری  و در آستانه  روز جهانی زبان  مادری چکیده مقالات همایش ملی اصل …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *