موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
همانطور که در عنوان و شکل‌گیری فرقه دمکرات برای تجزیه آذربایجان در صفحات پیشین، اهم دلایل (هفت دلیل) طبق بررسی اسناد و منابع ذکر شد و با توجه به منابع دیگری که مطرح شد، اینک که به کل موضوع می‌نگریم، چنین به نظر می‌آید: هدف شوروی در شکل‌گیری فرقه دمکرات جز، تجزیه آذربایجان ایران و الحاق آن به اتحاد جماهیر شوروی نبوده است.
در تحلیل نهایی این هدفِ روس‌ها، نشانه‌های آشکاری وجود دارد که اکثر آنها را می‌توانیم با بررسی اسناد و مدارک و سیاست‌های شوروی در الحاق بسیاری دیگر از سرزمین‌های مستقل جهان به اتحاد جماهیر شوروی مشاهده کنیم.
علاوه بر این، ساختار تشکیلاتی حکومت فرقه دمکرات آذربایجان که از سوی روس‌ها به رهبران فرقه دیکته شده بود، طوری بوده که هیچ شباهتی به حکومت‌های خودمختار محلی معمول در جهان نداشته است.
به طور نمونه در اکثر حکومت‌های خودمختار موجود در جامعه بین‌الملل، آنها نمی‌توانند مستقل از سرزمین مادری، صاحب ارتش باشند یا بدون صلاح‌دید حکومت مرکزی با دولت‌های بیگانه، روابط خارجی برقرار کنند؛ در صورت ضرورت نیز این روابط باید با هماهنگی حکومت مرکزی برقرار شود. درحالی‌که حکومت فرقه دمکرات آذربایجان در هر دو مورد فوق که از وظایف حاکمیتی حکومت مرکزی ایران بود به مثابه یک حکومت مستقل اقدام کرد و در هر دو مورد نیز دولت شوروی نقش اصلی و حامی را داشت.
