موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
مصلحت‌اندیشی و بالا بودن روحیه انسانی و اسلامی در شخصیت بزرگی چون شهید ثق‍ه‌الاسلام چنان نمود پیدا کرد که پس از اخراج مجتهد و رفتن سایر علما از تبریز، به رغم اختلاف مشرب با این مجتهد بزرگ و به قصد همدردی و هم‌آوایی با شریعت مقدس اسلام همراه او از تبریز بیرون رفت. (فتحی، ص ۶۴) عالم متشرع حاج‌میرزاحسن مجتهد و خاندان او در تاریخ آذربایجان جایگاه مهمی داشتند و اخراج او به دست مشروطه‌خواهان علما را به رویگردانی کامل از جریان مشروطه وداشته بود، به ویژه آنکه برای بیرون راندن مجتهد از صحنه مسایل تبریز نقشه و دسیسه‌ای هم طرح کرده بودند. این دسیسه از دید ثق‍ه‌الاسلام مخفی نماند و به عنوان اعتراض نسبت به این عمل انجمن، شهر را ترک گفت و اختلافات قدیم خانوادگی را کنار گذاشت.
اگرچه ثق‍ه‌الاسلام در خارج از تبریز چندان درنگ نکرد و پس از چندی با اصرار دیگران به تبریز مراجعت نمود اما همین امر موجب شد که انجمن ایالتی آذربایجان، تصمیم به بازگرداندن آن دو بگیرد. (فتحی، ص ۱۶۴؛ کسروی، صص ۱۳۶۳ ـ ۲۴۶)
