موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
آذربایجان سرزمینی است که ساکنانش از دوره باستان با مردم سایر نقاط فلات ایران پیوندی ناگسستنی داشته و حوادث تلخ و شیرینی را با هم دیده‌اند. در مورد ایرانی بودن این سرزمین و ساکنانش منابع تاریخی و علمی، به خوبی به این حقیقت گواهی می‌دهند. در طول تاریخ ایران، در این سرزمین قیام‌ها و مبارزات پردامنه‌ای جریان داشته که همه در جهت آزادی و استقلال ایران و بستگی و پیوستگی با سرزمین مادری بوده است. اما در این میان، فقط یک بار، آن هم با فتنه‌انگیزی و دخالت آشکار بیگانه، به ویژه شوروی، در ۲۱/۹/۱۳۲۴ جریانی وابسته، تحت عنوان فرقه دمکرات آذربایجان، حکومتی جدا از ایران را تشکیل داد که البته به علت ماهیت ضد ملی و ضد ایرانی خود، بیش از یک سال نتوانست دوام پیدا کند. ولی در همین زمان کوتاه تبعات بسیار زیادی را برای مردم ایران به خصوص ساکنان آذربایجان در پی داشت؛ که سرنوشت غم‌انگیز فراریان و مهاجران فرقه دمکرات آذربایجان در شوروی که بین ۲۵ تا ۳۰ هزار نفر تخمین زده شده، از جمله آنهاست. البته مهاجران ایرانی در شوروی منحصر به فراریان فرقه دمکرات آذربایجان نیست. نسل اول مهاجران کمونیستی ایران تقریباً دو دهه قبل از جریان فرقه دمکرات، به شوروی گریخته بودند و فراریان دمکرات، نسل دوم مهاجران ایرانی محسوب می‌شوند که سرگذشت غم‌انگیزی را در اردوگاه‌های کار اجباری سیبری و آسیای میانه داشتند.
این کتاب ضمن بررسی اجمالی هویت تاریخی سرزمین آذربایجان و ساکنانش، جریان فرقه دمکرات آذربایجان را از پیدایش تا فروپاشی، به خصوص در موضوع فراریان به شوروی مورد کنکاش قرار می‌دهد.
Abstract:
Azerbaijan is a land which its residents had an inseparable connection with the people of other points of Iran plateau and experienced bittersweet events. Historical and scientific resources certify that the people of this land and its residents are Iranian.
During history of Iran, there were extensive uprising which were directed to freedom and independence of Iran and alliance with mother land. Just one time by sedition and clear intervention of foreign specially, the Soviet an allied cult called Azerbaijani Democratic Party formed a government separated from Iran in 1965 which couldn’t last due to anti ـgovernmental and anti ـIranian nature. But in this short time it had great consequences for Iranian people specially, Azerbaijan residents like sad destiny of fugitives and migrants of Democratic Party in Soviet which were estimated between 25000 and 30000 people. Of course, Iranian migrants in Soviet were not restricted to fugitives of Azerbaijani Democratic Party and they were considered as second generation of Iranian migrants by considering first generation of Iran communist migrants which were escaped to Soviet two decades before Democratic Party which had sad destiny in obligatory work camps in Siberia and Middle Asia.
This research attempts to stud Azerbaijani Democratic Party from generation to collapse specially about the migrants to Soviet meanwhile studying historical identity of Azerbaijan land and its residents.
Keywords: Iran Azerbaijan Azerbaijani Democratic Party, Soviet, Pishevari
