اصل ١۵ قانون اساسی، انتخابات و مسأله هویت

درخصوص اصل پانزده و روند اجرایی شدن آن تا به امروز اظهارنظرهای بسیاری شده است، با این وجود، پژوهش‌های دقیق حقوقی و سیاسی کمتری در این رابطه مشاهده می‌شود. در واقع اصل پانزده، به ویژه در دهه اخیر، به‌صورت یکی از شعارهای اصلی انتخابات در مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری در آمده است، بدون اینکه به تبعات هویتی آن توجه خاصی شود.

در سال‌های گذشته و به‌ویژه در آستانه‌ی برگزاری انتخابات برخی از نامزدهای مناطق مختلف مدعی شدند که اصل ۱۵ اصلی معطّل مانده است که باید اجرایی شود. به همین نسبت گروه­های قوم­گرا برای به اصطلاح وجاهت قانونی فعالیت‌ها و اظهارات خود سعی کردند، با نادیده گرفتن نص صریح اصل پانزده مدعی شوند که این اصل معطل مانده و این جریان­ها خواستار اجرایی شدن آن هستند. غافل از این‌که اصل ۱۵ قانون اساسی به درستی تبیین و تفسیر نمی‌شود و معمولاً فقط چند کلمه آن را در فضای رسانه‌ای برجسته و بزرگنمایی می‌کنند. همچنین، درحالی‌که قانون اساسی درواقع میثاق ملی و محل تجمیع اراده‌های مشروع برای تحقق دموکراسی است، نمی‌توان از آن استنباطی را عرضه کنیم که خلاف روح آن باشد.

از سوی دیگر، نخبگان قومی سعی می‌کنند خود را نماینده‌ی اقوام و مطالبات خود را مطالبات بدنه‌ی اقوام ایرانی جلوه دهند، درحالی‌که تقاضاهای مطرح شده بیشتر استراتژی یک گروه نخبه‌ی قوم‌گرا است که اتفاقاً پایگاه اجتماعی در این مناطق ندارند. از سوی دیگر، برخی رسانه‌های داخلی و بیگانه نیز بر این مهم تأکید می‌کنند.

با این نگاه، مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ می­دهد که اصل ۱۵ قانون اساسی چه جایگاهی در تبلیغات انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری برگزارشده در دهه اخیر داشته است؟ و تمرکز بیش ازحد بر این اصل آنهم به طور ناقص و گزینشی و در راستای اهداف و مطالبات قوم­گرایان چه ضربه ای به اتحاد و همبستگی ملی وارد می کند؟

در پاسخ باید گفت که یکی از موضوعات مهمی که از چشم‌انداز آن باید انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری را مورد بررسی قرار داد و از نتایج آن برای سیاست‌گذاری‌ها بهره‌برداری کرد، مسأله قومیت‌گرایی است. اهمیت این مطلب از آن‌روست که کشور ایران دارای خرده‌فرهنگ‌های مختلفی است و تقویت شکاف‌های فرهنگی و مذهبی می‌تواند به تضعیف هویت ملی و تاریخی جامعه ایرانی بیانجامد و راه را برای ورود و نقش‌آفرینی دشمنان هویت ایرانی و تمامیت اراضی ایران فراهم آورد.

در راستای مطرح شدن این مطالبات، نخبگان کشور باید به یاد داشته باشند؛ در جمهوری اسلامی که سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی براساس وفاق اجتماعی تدوین می‌شوند، سیاست‌گذاری‌های چندفرهنگ‌گرایانه ضربه‌ی بزرگی به اتحاد ملی، انسجام اجتماعی و برادری اعضای جامعه وارد خواهد کرد؛ زیرا شهروند ایرانی از همان آغاز کودکی شروع به تشخیص تمایزهای خود با همسالان‌اش خواهد کرد و روند ادغام و جامعه پذیری در کودک با مشکلات فراوانی همراه خواهد شد.

واژگان کلیدی: اصل ۱۵ قانون اساسی، هویت، همبستگی ملی، انتخابات، نخبگان