موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
کتاب دانشگاه آذرآبادگان به روایت اسناد تألیف و تدوین ناهید عابدینی که به مبارزات انقلابی دانشجویان این دانشگاه تبریز پرداخته است.
به گزارش روابط عمومی موسسه تاریخ وفرهنگ دیار کهن انقلاب اسلامی ایران با همگامی تمام قشرهای جامعه و با هدایت و رهبری حضرت امام خمینی(ره)، به پیروزی رسید. جوانان تحصیل‌کرده و آگاه در طول حیات دانشگاهی کشور در عرصه‌های مهم حضور یافتند. در دوره پهلوی با توجه به وقوع نقطه عطف مهم تاریخ ایران(انقلاب اسلامی) اسناد و مدارک موجود حاکی از فعالیت‌های انقلابی دانشگاهیان و دانشجویان است.
اسناد کتاب «دانشگاه آذرآبادگان به روایت اسناد» بیانگر گوشه‌ای از تلاش‌های قشر تحصیل‌کرده ایران است که با وجود مراقبت‌های رژیم و مقابله کردن با مبارزات آنها دانشجویان تا پیروزی انقلاب اسلامی به راه خود ادامه دادند.
فعالیت سیاسی دانشجویان تبریز به دوران ملی شدن صنعت نفت برمی‌گردد که در سال‌های قبل از وقوع انقلاب، متأثر از اندیشه چپ بود و در دوران انقلاب، نیروهای مذهبی مبارزات دانشجویی را هدایت کردند که اوج فعالیت دانشجویان در وقایع انقلاب اسلامی تا پیروزی آن را شامل می‌شود.
از میان منابع موجود، کتاب‌های «جنبش دانشجویی تبریز» نوشته رحیم نیکبخت، «جنبش دانشجویی» نوشته عمادالدین باقی و «تبریز در انقلاب» هدایت‌الله بهبودی از منابع پژوهشی اثر حاضر هستند و کتاب اول به طور مفصل به پیشینه فعالیت‌های دانشجویان از ابتدای حیات دانشجویی و دانشگاهی ایران در وقایع مختلف معاصر کشور پرداخته است. کتاب جنبش دانشجویی عمادالدین باقی به عنوان اولین مجموعه به تاریخ شفاهی تهران و دانشگاه تبریز پرداخته و سعی شده از آن بهره گرفته شود. «تبریز در انقلاب»، تاریخی محلی است که به حضور مردم اشاره دارد.
مجموعه حاضر با توجه به نقش مؤثر اساتید و دانشجویان در گسترش و تداوم مبارزات انقلاب اسلامی و به ویژه به وقایع دانشگاه تبریز پرداخته و در صورت لزوم به وقایع دانشگاه تهران نیز اشاره کرده است. همچنین براساس منابع، مآخذ و اسناد بخش آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نقش مبارزات دانشگاهیان تبریز اشاره کرده و با نگاهی هر چند مختصر به پیشینه فعالیت‌های دانشجویی دانشگاه تبریز از آغاز نهضت ملی و به طور اخص در دوران شروع نهضت امام و پیروزی انقلاب اسلامی بدون اطناب و تفصیل پرداخته است.
پژوهش یاد شده، در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست مدخل پژوهشی، که مشتمل بر چهار فصل و نتیجه‌گیری و بخش دوم، اسناد، تصاویر و فهرست منابع است. در مدخل پژوهشی، فصل اول در رابطه با اهمیت و جایگاه آذربایجان و تبریز است. در این فصل اهمیت تبریز و پیشینه تاریخی آن از آغاز بررسی شده و به سابقه تأسیس مراکز و مدارک علمی، تأسیس دانشگاه تبریز و تأسیس مجدد آن، رؤسای دانشگاه و سیری در مبارزات دانشگاهیان تبریز از بدو تأسیس تا نهضت ملی پرداخته است.
فصل دوم نقش و حضور دانشگاهیان دانشگاه تبریز در دوره نهضت ملی کردن صنعت نفت است. در این فصل، آغاز نهضت ملی نفت در ایران و انعکاس آن در تبریز، اوضاع دانشگاه تبریز همزمان با نهضت نفت، عکس‌العمل دانشگاهیان در برابر اوراق قرضه و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شمسی بررسی شده است.
فصل سوم، مدخل پژوهشی فعالیت‌های دانشجویان در فضای باز سیاسی تا اوج‌گیری انقلاب اسلامی را در برمی‌گیرد. این فصل به اصلاحات ارضی و دانشگاه، گرایش به اندیشه چپ بین دانشجویان، دستگیری امام و انعکاس آن در تبریز، توزیع اعلامیه در تبریز، برپایی جلسات مذهبی در سطح شهر، ویژگی سال‌های ۵۱-۵۴، وضعیت حجاب در دانشگاه و وضعیت جریان مذهبی و اسلامی در دانشکده‌ها پرداخته است.
فصل چهارم، بیانگر اوج‌گیری انقلاب اسلامی و نقش دانشگاه تبریز است. در این فصل فعالیت‌های دانشجویان در سطح شهر(قیام ۲۹ بهمن تبریز- واقعه ۱۸ اردیبهشت)، مبارزات سیاسی و تظاهرات اساتید و دانشجویان دانشگاه تبریز، مسائل اخلاقی و برخورد دانشجویان، اعتراض دانشجویان به تأخیر در بازگشت امام خمینی(ره) و بازگشایی دانشگاه، آمده است.
ناهید عابدینی، نویسنده، در مقدمه کتاب «دانشگاه آذرآبادگان به روایت اسناد» یادآوری کرده است؛ تصاویر این مجموعه برگرفته از آرشیو شخصی رحیم نیکبخت است که برخی برای نخستین بار منتشر می‌شود، ضمن آنکه از اسناد و سایر منابع موجود در آرشیو وی در این پژوهش استفاده شده است.
گفتنی است که کتاب «دانشگاه آذرآبادگان به روایت اسناد» برای نخستین بار، با شمارگان هزار نسخه و قیمت ۱۰۰ هزار ریال توسط مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است.
