موسسه تاریخ و فرهنگ دیارکهن
روزها از پی هم میگذشت. شکوفههای رشد در شاخسار فکر و اندیشۀ علی آشکار می شد. همه به هوش و فراست او پی برده بودند. علی با رفتار و گفتار خود خبر از آینده ای درخشان می داد. او روزها درکنار پدر می نشست و کتاب های او را ورق می زد؛ عشق به دانستن و خواندن در چشم های او موج می زد… علی هر روز مردم بسیاری را می دید که برای حل مشکلاتشان به منزل آن ها می آمدند؛ میرزا موسی در بخشندگی و دستگیری از نیازمندان زبانزد بود؛ گویا به این شعر سعدی اعتقاد داشت: «عبادت به جز خدمت خلق نیست…». علی با دیدن ارج و قرب پدر علاقه ای خاص به دانش دینی یافت… دوران فراگیری دانش از راه رسیده بود و علی باید همانند دیگران راهی مکتب خانه می شد… علی نخستین مراحل آموزش را از پدر فراگرفت و سپس با تشویق و حمایت او به تحصیل علوم دینی روی آورد؛ مقدّمات این علوم را از پدر و پدربزرگش میرزا شفیع و چند استاد دیگر فراگرفت و اندک اندک، خود را برای تحصیل مراتب بالا آماده کرد.
شهر نجف و حوزۀ کهنسال آن به برکت وجود امام اوّل شیعیان حضرت علی(ع) مشهورترین حوزۀ علوم دینی آن روزگار بود. هرکس آرزوی رسیدن به مراتب عالی علوم دینی داشت باید راهی این حوزۀ کهنسال می شد. علی که اکنون به میرزا علی مشهوراست، همانند دیگر دانش آموختگان دروس دینی آرزوی رفتن به نجف را داشت. بارها تلاش کرد تا اینکه توفیق، رفیق راه شد و همراه با همسرش که به تازگی رفیق و همصحبت او و شریک مجاهدت های او شده بود، راهی به دیار عشق و ولایت شد…
میرزا علی پس از سفری طولانی و طاقت فرسا به شهر نجف رسید… سوز گرمای نجف، جان او را می گُداخت امّا عشق به مولایش علی(ع) و تحصیل کامل علوم دینی، روح او را نوازش می داد… میرزا علی در دوران اقامت نجف از دقیقه دقیقۀ عمرش استفاده می کرد. او در کنار سفرۀ علوم خاندان پیامبر(ص) نشسته بود و در کنار تحصیل علوم دینی، به کسب توشه های معنوی پرداخت… چه لذّتی شیرین تر از اُنس با کتاب خدا… چه خوشبختی بالاتر از مناجات و نیایش در جوار ولیِّ خدا… چه سعادتی بهتر از کسب علوم جانشینان خدا(علیهم السّلام)…؟
میرزا علی در نُه سال اقامت خود در نجف هرجا نشانی از علم و معنویّت می دید، بدان سو روانه می شد و بر سر سفرۀ فضل و دانش می نشست و به قدر وُسع و توان خود توشه برمی داشت. او با این وصف حال از گنجینۀ دانش بزرگان آن زمان شهر نجف همانند حضرات آیات مرحوم حاج شیخ على یزدى، میرزاحبیب الله رشتی، شیخ زین‌العابدین مازندرانى و آخوند ملّا محسن فاضل‌اردکانی و… بهره های فراوان برد و به بالاترین درجۀ تحصیل علوم دینی؛ مقام والای اجتهاد نائل آمد و در کنار آن با بسیاری از علوم روزگار خود از نجوم و ریاضیات گرفته تا تاریخ و کلام و حکمت و… آشنایی یافت و جزو نوادر علمای روزگار خود شد و به عبارتی به جهان علم و فضل تبدیل شد:
